Φρις, Γιάκομπ Φρίντριχ

(Fries). Γερμανός φιλόσοφος (Μπάρμπι, Σαξονία 1773 – Ιένα 1834). Αναθρεμμένος σε περιβάλλον πιετιστών, μπήκε σε ηλικία 19 ετών στο σεμινάριο Βιέσκι της Μοραβίας, γρήγορα όμως, όπως εξομολογείται ο ίδιος, η προσωπική εμπειρία και η μελέτη της ψυχολογίας τον απομάκρυναν από κάθε θετική θρησκευτική πίστη. Έφυγε από το ιεροδιδασκαλείο και σπούδασε στη Λειψία και στην Ιένα, όπου επηρεάστηκε από τον ψυχολόγο Πλάτνερ και απομακρύνθηκε πολύ από την ιδεαλιστική μεταφυσική του Φίχτε. Καθηγητής στη Χαϊδελβέργη το 1805, εγκαταστάθηκε στην Ιένα το 1816 για να διδάξει θεωρητική φιλοσοφία. Με φιλελεύθερες ιδέες και ανακατεμένος στους πολιτικούς αγώνες αυτής της περιόδου, ο Φ. παύτηκε το 1819 και ύστερα από μερικά χρόνια κατέλαβε έδρα μαθηματικών και φυσικής. Οπαδός αρχικά του Καντ (που ήδη τον μελέτησε κρυφά στα χρόνια του ιεροδιδασκαλείου, κατά τον Ράινχολντ), ο Φ. έδειξε γρήγορα αποστροφή για τη θεωρητική φιλοσοφία και ζωηρό ενδιαφέρον για την ψυχολογική ανάλυση. Επιδίωξε μάλιστα, πάνω στη γραμμή μιας κριτικής αναθεώρησης του καντιανισμού, να θεμελιώσει μια θεωρία της γνώσης επάνω σε ψυχολογικές βάσεις με τα έργα του: Ράινχολντ, Φίχτε και Σέλινγκ (1803), Σύστημα φιλοσοφίας ως προφανούς επιστήμης (1804), Νέα κριτική του λόγου (1807). Μέσα σε ένα πνευματικό περιβάλλον που δεν ήταν πάντα προετοιμασμένο και δεν είχε πρόθεση να δεχτεί τον νεοτερισμό της σκέψης του, ο Φ. τάχθηκε εναντίον κάθε προκατειλημμένης συστηματοποίησης των αρχών της γνώσης, διδάσκοντας ότι ο προσδιορισμός των μορφών της γνώσης μας μπορεί να προέλθει μόνο από ένα βαθμιαίο συλλογισμό πάνω στην ποικίλη και αυθόρμητη δραστηριότητα του πνεύματος. Υποστηρικτής των δικαιωμάτων του συναισθήματος στη θρησκευτική σφαίρα, που κατά τη γνώμη του συγγενεύει με την αισθητική, ο Φ. επηρέασε πολύ τις μεταγενέστερες εξελίξεις της προτεσταντικής θεολογίας.